- Ở SEA Games 2011, Phước đánh bại Joseph Schooling để giành HCV 100m bơi bướm nam, và sau này đó là nội dung Schooling vô địch Olympic.

SEA Games 2011 là lần thứ 2 Phước tham gia giải đấu khu vực, và cũng là lần đầu tiên của Schooling. Ấn tượng của mình về VĐV này hồi đó là Schooling dù rất trẻ nhưng thi đấu vô cùng tự tin, và bạn ấy bơi nhanh lắm. Năm đó Phước có xem Schooling thi đấu nội dung 200m bơi bướm nam và thấy bạn ấy bơi nhanh một cách kỳ lạ (Schooling về nhất, phá kỷ lục SEA Games với khoảng cách ít hơn người phía sau đến gần 4 giây).

Sau nội dung 200m mới đến chung kết 100m bơi bướm nam. Phước thắng Schooling và về nhất, nhưng thành tích thực ra cũng chỉ nhỉnh hơn bạn ấy một tích tắc thôi. Với khoảng cách nhỏ như vậy khó có thể nói trình độ ai hơn ai. (Phước vô địch với thành tích 53,07 giây, nhanh hơn Schooling 0,11 giây. Schooling năm ấy còn tham gia nội dung 50m bơi bướm nam nữa và giành HCV, còn Phước giành HCĐ)

Trong chuyến tập huấn tại Mỹ hồi năm 2012 thì ngẫu nhiên nơi Phước tập luyện lại chính là trường Schooling đang theo học. Mình và Schooling có gặp nhau, chào hỏi và cùng tập luyện một thời gian. Sau này Phước và Schooling còn nhiều lần đối đầu nhau ở đấu trường SEA Games nữa, và bạn ấy càng bơi càng tiến bộ trông thấy.

Schooling là một trong những VĐV hiếm hoi của Đông Nam Á vươn đến đẳng cấp thế giới. Tuy nhiên, nếu nói về việc bạn ấy có thể giành huy chương ở Olympic, thậm chí là đánh bại Michael Phelps để vô địch thì chính Phước cũng chưa bao giờ tưởng tượng được. Có thể nói Schooling là một hiện tượng.

- Nhưng sau kỳ tích Thế vận hội, Schooling dường như đã thay đổi nhiều.

Phước không rõ lý do tại sao thành tích gần đây của Schooling không còn được như trước, nhưng VĐV nào cũng có lúc thăng trầm trong sự nghiệp mà thôi. Trong con mắt của Phước, Schooling vẫn là một tài năng xuất chúng của bơi lội Đông Nam Á. Đẳng cấp và tài năng của Schooling luôn là điều không thể phủ nhận. Mong là bạn ấy có thể sớm lấy lại phong độ và trở lại đường đua xanh theo đúng khả năng của mình.

- Bác Nguyễn Hồng Minh (nguyên Vụ trưởng Vụ Thể thao Thành tích cao, nguyên Trưởng đoàn Thể thao Việt Nam ở các kỳ SEA Games, ASIAD, Olympic) từng nói bơi lội nước nhà đã lãng phí tài năng của Hoàng Quý Phước.

Rất khó để nói về những gì không xảy ra. Nếu so sánh môi trường đào tạo, sức đầu tư của bơi lội Việt Nam với Singapore thì cũng khá khập khiễng. Ở mỗi khoảng thời gian, việc lựa chọn phương án tập huấn, huấn luyện, cách đào tạo sẽ khác nhau. Nhưng với Phước, những gì Phước được đầu tư, được tạo điều kiện ở thời điểm đó đã là rất tốt và may mắn rồi.

Mọi trải nghiệm với sự nghiệp bơi lội đối với Phước chưa bao giờ là lãng phí cả. Phước đã được đầu tư rất nhiều cho thể thao thành tích cao, kể cả ở cấp trung ương lẫn địa phương. Trong quá trình trau dồi bản thân và thi đấu, Phước cũng luôn cố gắng hết mình để mang lại kết quả tốt nhất.

- Những người thầy nào có ảnh hưởng lớn đến Phước và giúp bạn nhiều trong sự nghiệp bơi lội?

Đầu tiên phải kể đến những HLV ở đội bơi Đà Nẵng, những người đã gắn bó và chỉ bảo, dìu dắt Phước từ lúc mình mới chỉ là một cậu nhóc. Đó là thầy Phan Văn Toại (Trưởng bộ môn bơi lặn Trung tâm huấn luyện, đào tạo VÐV Ðà Nẵng), thầy Nguyễn Tấn Quảng, thầy Nguyễn Đông Hải (Giám đốc Trung tâm Huấn luyện và Đào tạo Vận động viên thành phố Đà Nẵng) cùng nhiều HLV khác nữa.

Ở đội tuyển quốc gia, mỗi thời điểm tập trung Phước lại làm việc với một HLV hoặc chuyên gia khác nhau. Người để lại ấn tượng nhiều nhất cho Phước là thầy Hoàng Quốc Huy (HLV Hoàng Quốc Huy là chuyên gia Trung Quốc từng huấn luyện Hoàng Quý Phước trước thềm SEA Games 2011. Ông có 18 năm làm việc ở ĐT bơi Việt Nam và mới qua đời cách đây chưa lâu - PV).

Ấn tượng của mình về thầy Huy là thầy ngoài đời rất vui tính, nhưng trong tập luyện lại vô cùng nghiêm khắc. Giáo án bơi của thầy Huy thường có những bài tập bấm giờ rất khắt khe, và những ai không đạt được quãng thời gian đã đề ra sẽ phải tập lại. Cứ thế bơi, rồi bơi cho đến khi nào đạt chỉ tiêu mới được nghỉ hoặc chuyển qua bài tập khác. Thế nên có thời gian Phước hơi sợ thầy Huy.

Khi biết tin thầy Huy qua đời, Phước cảm thấy rất bất ngờ và hụt hẫng. Phước muốn gửi lời chia buồn đến gia đình thầy trong thời khắc khó khăn này. Sự ra đi đột ngột của thầy cũng là mất mát lớn cho bơi lội Việt Nam. Với những gì thầy Huy đã đóng góp và cống hiến cho bơi lội Việt Nam, những VĐV như Phước đều rất biết ơn và trân trọng.

- Phước còn nhớ lần đầu trải nghiệm cảm giác bơi chứ? Ai là HLV dạy bơi đầu đời của Phước?

Rất lâu rồi, từ ngày bắt đầu có thể ghi nhớ về thế giới xung quanh, Phước đã thích biển, thích bơi. Nhà Phước nằm ngay gần bãi tắm T20 của bãi biển Mỹ Khê, chỉ cách khoảng 200m thôi, thế nên có dịp là cuối tuần cả nhà hay cùng nhau đi tắm biển. Má chuẩn bị cơm năm muối mè cho cả nhà trước giờ lên đường, còn ba sẽ dẫn Phước và các anh chị xuống biển tắm.

Phước thích quẫy trong nước ngay lần đầu xuống biển. Mình cứ học vừa theo bản năng, vừa được mọi người chỉ dạy nên cứ thế bơi thôi. Được một thời gian thì Phước có lúc tự ra biển tắm luôn, vì biển gần nhà lắm. Từ trước đến giờ mình vẫn thế, thích nước, thích bơi. Với Phước, bơi lội không chỉ là công việc của một VĐV, đó còn là đam mê.

- Cơ duyên nào đưa Phước đến với môn bơi?

Hồi Phước học lớp 5, trường Tiểu học Ngô Mây của Phước có thông báo tuyển chọn một số bạn tham gia Hội Khỏe Phù Đổng cấp quận. Thấy thế, Phước liền giơ tay xin đăng ký tham dự bóng đá và bơi lội vì Phước thích cả hai môn này. Đó cũng là giải đấu thể thao đầu tiên của VĐV bơi Hoàng Quý Phước, và trải nghiệm về "chuyến tập huấn đầu tiên" cũng vô cùng đáng nhớ.

Hồi đó ở Đà Nẵng chưa thể tìm được bể bơi tiêu chuẩn (bể 25m hoặc bể 50m), thế nên các thầy cô cứ vài ngày lại đưa Phước đến công viên nước để tập luyện. Hồi đó mình còn bé, chẳng nghĩ gì đến chuyện thi đấu hay giành huy chương cả nên cứ thế xuống nước rồi bơi thôi. Không ngờ là ở giải quận, Phước về nhất và trở thành VĐV đại diện cho quận Sơn Trà tham gia giải thành phố.

Cũng là giải phong trào thôi nhưng so với giải cấp quận thì Hội Khỏe Phù Đổng thành phố Đà Nẵng ở một cấp độ hoàn toàn khác rồi. Phước đứng nhất giải quận, nhưng chỉ về nhì ở giải thành phố. Nói chung ở thời nào thì cũng luôn có những VĐV giỏi hơn, xuất sắc hơn Phước để mình nhìn vào đó và học hỏi. May mắn cho Phước là sau giải đấu ấy, các HLV đặt niềm tin và chọn mình làm VĐV tập trung bồi dưỡng, nâng cao trình độ.

- Phước từng là VĐV bơi trẻ nhất phá kỷ lục quốc gia. Bạn còn nhớ lần đầu mình phá kỷ lục là ở giải đấu nào không?

Đó là giải bơi vô địch quốc gia năm 2008, khi Phước mới 15 tuổi. Thú thực, đó là giải đấu lớn đầu tiên trong đời mình nên lúc ra thi đấu Phước cảm thấy rất sợ. Xung quanh Phước toàn là những VĐV nhiều hơn mình cả về tuổi đời lẫn kinh nghiệm, bao gồm cả đương kim kỷ lục gia thời điểm ấy ở cự ly 100m tự do nam. Đó là anh Nguyễn Thanh Hải của đoàn Quân đội.

(Ở 3/4 quãng đường chung kết nội dung 100m bơi tự do nam, khoảng cách giữa Hoàng Quý Phước, Nguyễn Thanh Hải và các VĐV còn lại gần như không có gì khác biệt. Đến 25m cuối cùng, Phước mới thực sự bứt lên và về nhất. Thành tích của Phước là 53,05 giây, phá sâu kỷ lục cũ đến 0,89 giây - PV).

- Trước khi xuống nước, Phước có nghĩ mình sẽ làm nên kỳ tích ấy không?

Mình chưa bao giờ nghĩ đến chuyện sẽ phá kỷ lục quốc gia đâu. Hồi đó Phước còn nhỏ quá, xung quanh toàn các đàn anh nên không được đánh giá cao như các anh ấy. Lúc chạm đích Phước cũng chưa biết đó là kỷ lục quốc gia, chỉ biết đã về nhất thôi. Mình rất vui với kết quả đó, vì đó là tấm HCV bơi lội đầu tiên của đoàn Đà Nẵng sau nhiều năm chờ đợi mòn mỏi.

- Nhưng trong khoảng thời gian tập luyện trước thềm giải đấu, Phước cũng thử tính giờ cá nhân chứ?

Mọi người cứ nghĩ thành tích khi tập luyện sẽ tốt hơn thi đấu nhưng thực tế hoàn toàn ngược lại đấy. Với một VĐV bơi, quá trình tập là khoảng thời gian liên tục rèn luyện, thậm chí khổ luyện với cường độ để giúp mỗi người vượt qua giới hạn bản thân. Nói cách khác, VĐV bơi có thể tập đến khi mệt lử, vì thế nên thành tích trong khi tập luyện chỉ mang tính tham khảo thôi.

Trước thời gian thi đấu chính thức, HLV sẽ cho VĐV bơi giảm dần cường độ tập luyện để hồi phục cơ thể, giúp VĐV đạt thể trạng tốt nhất cả về tinh thần cũng như sức lực. Chúng ta thường hay nhắc đến quá trình đó bằng thuật ngữ "điểm rơi phong độ". Dự đoán chính xác điểm rơi phong độ là điều quyết định cốt yếu đến thành tích thi đấu của các vận động viên.

Nếu HLV căn chính xác điểm rơi phong độ cho VĐV bơi, người đó sẽ đạt kết quả tốt nhất, thậm chí phá kỷ lục cá nhân trong quá khứ. Ở chiều ngược lại, việc tính sai điểm rơi phong độ có thể khiến VĐV xuống nước thi đấu với thành tích kém rất xa so với họ trước đây. Thế nên trong thi đấu, thành tích của các VĐV đôi khi chỉ hơn kém nhau ở điểm rơi phong độ.

Cũng nhờ việc tính điểm rơi phong độ và phục hồi thể trạng mà thành tích khi thi đấu của các VĐV luôn cao hơn so với chính họ khi tập luyện. Mình xuống nước khi thể chất, tinh thần đều ở mức cao nhất thì sẽ bơi nhanh hơn lúc cơ thể đã mệt mỏi rã rời. Điều đó là đương nhiên thôi, ngay cả ở các vận động viên đẳng cấp thế giới.

- Phước có nghĩ thể chất quyết định sự khác biệt giữa các VĐV không?

Thể chất quyết định 70-80% đến thành tích của một vận động viên bơi lội. Như Phước đã nói ở trên, hồi thi Hội Khỏe Phù Đổng cấp thành phố, Phước về nhì nhưng lại được chọn huấn luyện chuyên sâu chứ không phải bạn về nhất. Lý do bởi Phước khi đó sở hữu thể hình, thể chất tốt hơn hẳn các bạn cùng lứa. Nếu như Phước nhớ không nhầm, hồi đó mình là học sinh cao nhất trường.

Thành tích có 70-80% nhờ thể chất, nhưng phần còn lại mới làm nên khác biệt giữa các VĐV. Bạn chiến thắng Phước ở giải bơi thành phố lần đó được tập luyện bài bản từ nhỏ nên cách bơi rất khác những người vốn chỉ bơi ở biển như Phước. Có một kỹ thuật khi bơi sải (bơi tự do) là các VĐV sẽ úp mặt xuống nước khi bơi, và lấy hơi bằng cách nghiêng đầu sáng 2 bên.

Hồi đó Phước đâu có biết kỹ thuật ấy, chỉ vừa bơi vừa ngẩng đầu lên lấy hơi thôi. Cách bơi ấy khiến VĐV bị nước cản lại, nên thành tích sẽ không thể bằng người có động tác bơi chuẩn chỉnh được. Nói chung 20-30% thành tích còn lại đến từ kỹ thuật bơi, và cả việc HLV tính toán điểm rơi phong độ như Phước đã nói ở trên nữa.

Có những VĐV tập luyện rất tốt, nhưng vì tính toán điểm rơi phong độ sai nên thành tích không được như ý muốn. Bên cạnh chuyện đó, chúng ta còn phải tính đến nhân tố may mắn nữa. Có rất nhiều giải đấu Phước về nhất với thành tích chỉ hơn người đứng sau có 0,1 giây thôi, và khoảng cách đó không đủ nói lên khác biệt trình độ giữa mỗi người.

- Chấn thương nặng nhất Phước từng gặp phải là gì? Đã bao giờ Phước tập luyện, thi đấu khi vẫn đang gặp chấn thương chưa?

Các VĐV bơi lội khi thi đấu đều có thể mang trong mình ít nhiều chấn thương, và Phước cũng không phải trường hợp ngoại lệ. Việc tập luyện và thi đấu trong quãng thời gian chấn thương chưa hoàn toàn bình phục cũng là điều bình thường, bất cứ VĐV nào cũng từng phải trải qua. Bản thân Phước cũng đang gặp chấn thương nhưng chưa thể điều trị dứt điểm.

Chấn thương nặng nhất Phước từng gặp phải là chấn thương lưng hồi 2014/15 và chấn thương vai hồi 2016/17. Các VĐV bơi lội thường mắc phải 2 loại chấn thương này nhất, nhiều người sau khi giải nghệ có thể không bao giờ hoàn toàn điều trị dứt điểm chấn thương được. Bác sĩ từng nói chấn thương lưng của Phước nặng nhất, nhưng nếu tập và điều trị đúng cách sẽ không mang lại di chứng về sau.

Với chấn thương lưng từng gặp phải, Phước chỉ có thể điều trị dứt điểm sau khi SEA Games 2015 kết thúc. Đó là thời gian mình từ Đà Nẵng bay ra Hà Nội và liên tục tập vật lý trị liệu. Phước cứ thế điều trị hàng ngày mà không xuống nước bơi như thời gian biểu mọi khi. Quá trình ấy kéo dài trong suốt 2 tháng, và đó là khoảng nghỉ dài nhất của mình.

Phước bây giờ không bị chấn thương lưng hay vai hành hạ nữa, nhưng lại gặp phải chấn thương đầu gối trái. Các VĐV bơi lội ít khi mắc chấn thương này. Khi Phước đi khám, bác sĩ nói đầu gối của Phước không còn tiết dịch nhờn như xưa nữa nên gặp chấn thương khi vận động mạnh. Nói chung VĐV bơi hay gặp chấn thương khi tập xuất phát.

- Năm 2012, câu chuyện Hoàng Quý Phước tập huấn ở Mỹ từng gây rất nhiều tranh cãi. HLV Đặng Anh Tuấn nói Phước mắc “bệnh ngôi sao”. Thực hư câu chuyện này là thế nào?

Đó là quãng thời gian rất khó khăn trong sự nghiệp của Phước. Lúc đó mình mới 19 tuổi, từ Việt Nam đến một nơi hoàn toàn xa lạ cả về ngôn ngữ, văn hóa và thói quen tập luyện. Có thể nói Phước không thích nghi được với môi trường bên Mỹ nên kết quả chuyến tập huấn không được như ý muốn, nhưng hoàn toàn không có chuyện Phước mắc bệnh sao, dậy muộn hay tập không hết giáo án.

Phước không phải người một mình đến Mỹ tập luyện. Đi cùng Phước trong chuyến tập huấn ấy còn có nhiều VĐV khác của đoàn Việt Nam. Ngoài HLV Đặng Anh Tuấn là HLV trưởng,

Phước còn có thầy của mình ở Đà Nẵng là HLV Nguyễn Tấn Quảng nữa. Thầy Quảng là người sát cánh bên cạnh Phước, theo sát đến từng bữa ăn, giấc ngủ.Nếu Phước làm gì không phải thì thầy Quảng sẽ là người nói ra điều đó, không phải HLV Đặng Anh Tuấn.
Cá nhân Phước nghĩ, chuyến tập huấn hồi năm 2012 không thành công như mong đợi một phần vì ý kiến của các bên lãnh đạo chưa được thống nhất.

- Sau này Phước sang Nhật Bản tập huấn nhưng vừa bơi, vừa phải tự chăm sóc bản thân mà không có ai bên cạnh. Anh vượt qua giai đoạn đó thế nào?

Đó là khoảng thời gian ngay trước thềm SEA Games 2015. Kinh phí duyệt chi cho Phước đi tập huấn nước ngoài hồi đó rất lớn nên chỉ có một mình Phước lên đường, không có HLV sát cánh như lần trước. Lại một lần nữa Phước phải tập huấn nơi đất khách quê người, ở một mảnh đất lạ với ngôn ngữ và văn hóa hoàn toàn khác biệt. Khó khăn hơn nữa là Phước không có người giúp đỡ, phải tự mình làm hết mọi thứ.

Từ tập luyện đến đi chợ, nấu ăn, làm việc nhà... Phước phải tự lập hoàn toàn trong quãng thời gian tập huấn tại Nhật Bản. Và như Phước có đề cập đến ở trên, đó cũng là giai đoạn mình phải tập với một chấn thương rất nặng ở lưng. Nhưng khó khăn nhất vẫn là lúc ra bể bơi tập cùng HLV, bởi mình gần như không thể hiểu các thầy nói gì, chỉ bảo ra sao.

Không có phiên dịch viên đi cùng giải thích nhưng Phước vẫn cố gắng tập luyện, hoàn thành những giáo án được HLV đề ra thời điểm ấy. Động lực giúp Phước vượt qua khó khăn thời điểm đó là phải tập thật tốt để trở về mang vinh quang cho nước nhà. Tiếc là mình gặp chấn thương nặng quá ngay trước thềm SEA Games 2015 nên không đạt được thành tích như ý muốn.

Có kinh nghiệm từ những chuyến tập huấn trước đó nên Phước đã chuẩn bị tốt hơn khi du học ở Hungary giai đoạn 2016/17. Thành tích của Phước được cải thiện rất nhiều trong thời gian đó. Mình không muốn nói điều kiện tập luyện ở Mỹ hay Nhật Bản không tốt bằng Hungary, nhưng thực sự đến châu Âu, Phước cảm thấy phù hợp hơn rất nhiều.

Trong thời gian ở Hungary, Phước và các VĐV có HLV đi cùng, chăm sóc nên mình chỉ cần tập trung rèn luyện. Mình cùng mọi người còn được giúp đỡ rất nhiều từ chú Phạm Ngọc Chu nữa, từ chuyện tìm chỗ ở đến chuẩn bị thuốc men, chế độ ăn uống… (ông Phạm Ngọc Chu là Chủ tịch Hội Doanh nghiệp người Việt Nam tại Hungary, Ủy viên Ủy ban Olympic Hungary – PV).Cá nhân Phước thấy chuyến tập huấn Hungary là quãng thời gian thành công nhất.

(Còn tiếp)