EURO 2021: Ai còn có thể chết vì bóng đá, theo nghĩa đen?

Chết vì bóng đá, theo nghĩa đen

Năm 2012, có một cổ động viên Trung Quốc trẻ khỏe đã đột tử giữa mùa EURO. Lý do là anh… xem bóng đá quá nhiều.

Sau 11 đêm xem bóng đá liên tục, Jiang Xiaoshan, mới 26 tuổi, về nhà sau trận Ireland thua Ý 0-2. Anh thấy mệt và đi nằm, rồi không bao giờ tỉnh dậy nữa. Bạn bè nói rằng Jiang đã xem không sót một trận đấu nào từ đầu giải và sáng hôm sau đi làm bình thường, gần như không ngủ. Anh chết vì kiệt sức, theo nghĩa đen.

Trước đó gần hai thập kỷ, các nhà nghiên cứu y học Hà Lan đã ghi nhận nhiều cổ động viên áo da cam đã chết, vẫn đúng nghĩa đen, vào cái ngày mà đội tuyển quốc gia của họ bị loại khỏi EURO 1996.Tỉ lệ tử vong ở nam giới vì đau tim và đột quỵ tăng đến 50% khi Hà Lan bị Pháp đánh bại trong loạt sút luân lưu cân não, sau kết quả hòa 0-0 trong thời gian thi đấu chính thức. 

9,8 triệu người Hà Lan, chiếm khoảng 60% tổng số 15,5 triệu dân đất nước này bấy giờ, đã xem trận đấu chết người ấy. Số người qua đời vào ngày diễn ra trận đấu tăng vượt qua cả số ca tử vong trong năm ngày trước và sau đó. Cẩn thận hơn, Grobbee đã so sánh với cả cùng kỳ các năm 1995 và 1997: các ca đột tử tăng vọt là một điều bất thường chỉ xảy ra vào năm 1996.

Giáo sư Diederick Grobbee và nhóm nghiên cứu của ông ở khoa Y đại học Ultrecht thậm chí đã khuyến cáo rằng những người sức khỏe không tốt nên dùng aspirin hay thuốc trợ tim trước những trận đấu căng thẳng. Sự kịch tính đến chết người của bóng đá là có thật.Ngày nay, khi nói về chuyện “xem EURO không sót trận nào” hay “đau tim” vì xem bóng đá, chúng ta thường được hiểu là đang giả vờ với nhau, hoặc chỉ mang tính ẩn dụ.

Gen Z, được định nghĩa là những người sinh sau năm 1996 – thời điểm mà bóng đá vẫn còn gây đau tim nghĩa đen, tương tác với thế giới khác hẳn với thế hệ Millenials (sinh từ 1981-1996) hay Baby Boomers (bùng nổ sơ sinh, sinh từ 1946-1964): trong một cuộc khảo sát với 31 ngàn người qua 10 quốc gia trước thềm World Cup 2016, công ty nghiên cứu Ampere Analysis cho biết những người trong độ tuổi 18-24 hoàn toàn thờ ơ với thể thao nói chung và bóng đá nói riêng.

Tháng Tư vừa qua, trong nỗ lực lập một Siêu giải đấu của các câu lạc bộ, Chủ tịch Florentino Perez của Real Madrid đã thừa nhận thực tế này: “Chúng ta phải phân tích vì sao những người trẻ, từ 16-24 tuổi, 40% trong số họ không còn thích bóng đá nữa”. Đứng từ góc nhìn này, ông Perez cho rằng một trận đấu 90 phút là quá dài để theo dõi, và bóng đá có thể sẽ phải thay đổi để thích ứng.

Các trận bóng đá, vốn được thưởng thức trên nền tảng cơ bản là truyền hình trả tiền, đang vấp phải sự đe dọa từ những nền tảng trực tuyến. Sự phổ biến của điện thoại thông minh và xu hướng tiêu thụ sản phẩm giải trí nhanh gọn, với những thói quen kỹ thuật số đi kèm, đã khiến việc giành lại khán giả trong một thời đại bị suy giảm sức chú ý là một thách thức cho bóng đá.

Giải khuây và đắm chìm

Trong bối cảnh thường lệ như thế của một năm 2020 bình thường, kỳ EURO sắp đến có thể trôi qua trong những cơn “đau tim” ước lệ hay những câu chuyện giả vờ buổi sáng về “xem không sót trận nào”, như những nghi thức để níu kéo lại huyền thoại sức hút của bóng đá.Chúng ta nâng niu huyền thoại này trong nỗ lực sống sót về mặt tinh thần, giữa một thời đại có quá nhiều công cụ giải trí, nhưng đọng lại quá ít trong tâm hồn mỗi cá nhân.

Nhưng bối cảnh của kỳ EURO này thật sự tiêu cực, với hơn 3,7 triệu người đã chết vì Covid-19 và nền kinh tế toàn cầu chưa bao giờ suy thoái nhanh đến thế. Tạp chí Time thậm chí còn cho vẽ trang bìa gạch chéo và tuyên bố rằng đây là năm tồi tệ nhất trong lịch sử loài người. Bóng đá, với tư cách một môn thể thao đang dần thoái trào trong thế giới giải khuây đã có quá nhiều sự lựa chọn, dường như chẳng có chút ý nghĩa nào khi đứng cạnh những bi kịch này.

Nhưng trong các câu chuyện về những cơn đau tim và chứng nghiện xem bóng đã từng vật vã không khác gì nghiện internet của thời đại này, chúng ta nhìn thấy vai trò của bóng đá, như một hình thức giải trí tập thể không thể tin nổi: trong 90 phút bóng lăn, những người theo dõi tạm quên đi những khó khăn của cuộc đời họ, những thứ vốn dằn vặt và thậm chí khiến họ tuyệt vọng hàng ngày, để tập trung vào cuộc chơi trước mắt. Cùng sự đắm chìm đó, một số người đã chết vào những phút kịch tính nhất, nhưng với quả bóng giống như phương thuốc chữa lành những chấn thương đời sống, hơn là một cú đẩy vô cảm của Thần Chết.

Khi tôi viết những dòng này, bóng đen của dịch Covid-19 vẫn đang bao phủ: các cầu thủ của ứng cử viên vô địch Tây Ban Nha vừa bị cách ly sau khi kết quả xét nghiệm của Sergio Busquets dương tính,tạo ra băn khoăn về quyết định mạo hiểm cho 50% khán giả vào xem các trận đấu ở EURO lần này. Bên ngoài, các biến chủng mới đang xuất hiện nhiều thêm, trong khi cung ứng vắc-xin cho thế giới nói chung lẫn Việt Nam nói riêng vẫn đang là những dấu hỏi.

Chúng ta đã sống trong trạng thái ít tương tác vật lý trong gần hai năm, bị nén vào thế giới trực tuyến đã quá lâu, có lẽ đã đủ bức bối để nhớ lại những đam mê cơ bản. Trong ký ức, với một thế giới ít online hơn, chúng ta từng xem bóng đá với một thái độ hết mình hơn, vì chính nhu cầu phải đắm chìm vào một điều gì đó, trong một khoảnh khắc bất kỳ.

Đêm tới đây, có thể sẽ có nhiều người xem trận khai mạc của kỳ EURO kỳ lạ này, như một cơ hội để nhớ lại rằng chúng ta đã từng yêu bóng đá đến như thế nào, sau nhiều năm bị phân tán sức chú ý bởi những lựa chọn giải trí thừa mứa khác.

Trong thế giới của 90 phút ấy, không còn Covid, không có thất nghiệp, trầm cảm, nghèo đói và khoảng cách xã hội. Sự hồi hộp không tốt cho sức khỏe tim mạch khi theo dõi một trận đấu, có thể là một trong những trải nghiệm chân thật chỉ tập trung vào hiện tại nhất còn sót lại, trong một thế giới đang ngày càng nuối tiếc về quá khứ, và lo lắng với tương lai nhiều hơn.