Tuyển Ý thắng giòn giã: Danh tính bất tử của thiên thanh

Không thể nhận ra đội Ý

Hãy bắt đầu với một câu chuyện tâm lý giả tưởng. Một người thức dậy và đột ngột nhận ra rằng đây không phải nhà mình. Khi nhìn thấy các con, anh ta tự nhủ rằng dù bề ngoài giống hệt, nhưng lại không phải các con mình.

Hoang mang tột độ, anh bước ra đường đi làm. Khi vào công sở, anh tin rằng tất cả những đồng nghiệp thân quen trước đây đã biến mất, và đang có kẻ giả mạo họ. Anh lật đật đi tìm người bạn thân nhất để thổ lộ cảm giác này, thì khi gặp bạn, anh bỗng giật mình nhận ra: đây cũng không phải người bạn mà mình đã biết.

Nghe có vẻ kỳ lạ, nhưng nhân vật giả tưởng của chúng ta đã mắc một hội chứng tâm lý nghiêm trọng có tên Capgras. Người mắc phải bệnh này thường tin rằng những người thân thuộc xung quanh đã bị thay thế bằng một bản sao nào đó.

Anh ta không thể nhận ra ai được nữa, không phải vì người kia đã thay đổi quá nhiều, mà vì bản thân đã mất đi một cơ chế nhận thức để duy trì tương tác của chúng ta với người khác. Nó quy định danh tính cho mỗi cá nhân, rồi cập nhật liên tục trong ý thức để chúng ta nhận ra nhau, bất chấp nhiều năm mới gặp lại, hay trải qua bạo bệnh.

Đêm qua, đội Ý đã đánh bại Thổ Nhĩ Kỳ với một phong cách trái với hình dung của đa số về họ: chủ động cầm bóng, dâng cao đội hình và dồn ép đối phương, thay vì rình rập để khai thác những sơ hở. Cũng hiếm có lúc nào đội Ý ít các ngôi sao mang phong cách cá nhân đặc thù như thế: Lorenzo Insigne và Jorginho, những người tiêu biểu nhất, thuộc mẫu cầu thủ bôi trơn hệ thống, hơn là chơi trồi ra ngoài hệ thống để giải quyết trận đấu.

Nhưng biểu hiện của đội Ý đêm qua không chỉ diễn ra trong ngày một ngày hai. Roberto Mancini lên nắm quyền từ 2018, sau khi Ý thua Thụy Điển ở vòng Play-off World Cup 2018, và ông đã thay đổi triệt để, từ những chi tiết nhỏ nhất. Ông gọi một đội hình rất trẻ, thay đổi lối chơi, và… tìm một màu áo mới. 

Cuối năm 2019, đội Ý ra mắt bộ áo đấu mới màu xanh lá cây với thông điệp “Phục hưng”. Màu xanh ấy nhìn từ bề ngoài chỉ là hình thức, nhưng với một cuộc đổi mới toàn diện, thì nó là chi tiết để toát lên một thái độ dứt khoát: chúng tôi quyết thay đổi. Sự lột xác này là một quá trình, và trận đấu mở màn EURO đêm qua đơn giản chỉ là một cột mốc được chú ý nhiều hơn thường lệ.

Giá trị của hành trình

Hãy quay trở lại với cơ chế khiến chúng ta nhìn vào đội tuyển Ý này, và cảm thấy rằng không thể nhận ra nó, như chúng ta thường biết: nếu bạn theo dõi tập thể này như một quá trình, và trân trọng các chi tiết, thì bạn sẽ luôn nhớ ra họ là ai. Ý niệm về một đội Italy phòng ngự và dùng những phút lóe sáng của các ngôi sao giải quyết trận đấu thực tế đã “chết” nhiều năm trước. Cơ chế cập nhật danh tính ghi nhận sự thay đổi ở một người, một tập thể, nhưng cũng giúp ta giữ lại những điểm cốt lõi.

Thực tế là Azzurri cũng chưa bao giờ đánh mất linh hồn của họ. Những gì quen thuộc nằm ở các cựu binh như Giorgio Chiellini và Leonardo Bonucci: họ chơi rất bản lĩnh, chắc chắn và làm bệ đỡ cho tuyến trên được phép đá hết mình. Kinh nghiệm của họ làm nền cho một đội Ý sáng tạo và giàu tính tấn công hơn. Các phẩm chất đã thành dân tộc tính của người Ý trong bóng đá như sự kỷ luật và tính kiên nhẫn vẫn còn nguyên.

Nhưng nếu bạn là một khán giả bất chợt, cảm thấy mình cần quan tâm đến bóng đá ngay lập tức, chỉ vì đây là EURO, bạn sẽ thấy lạ lẫm. Tại sao đội Ý lại không phòng ngự, mà chủ động tấn công? Tại sao đội Đức lại chơi nhanh như thế, dù bình luận viên giờ vẫn ví von họ với “cỗ xe tăng” lừ lừ tiến lên? Và rất nhiều tại sao khác được xây dựng bởi định kiến.

Đấy vẫn là cách xem bóng đá thường thấy, trong thời đại mà chúng ta có quá nhiều mối bận tâm, và cần phải khái quát nhanh mọi thứ. Vì đấy cũng là cách cuộc sống vận hành: đa số khán giả sẽ không quan tâm nhiều đến quá trình. Kết quả luôn được ưu tiên.

Nhưng thói quen này có thể tước đi khỏi chúng ta những gì ý nghĩa nhất của một trận đấu. Nỗ lực của một màn trình diễn thể thao, được nén lại trong 90 phút chỉ có phân chia thành và bại, với lựa chọn chỉ có nước mắt hoặc nụ cười, thực ra chỉ là cái đặt chân cuối cùng đến đích của một hành trình đầy đủ hỉ nộ ái ố trước đó.

Đêm qua, bất chấp mọi con mắt từ bên ngoài nhìn vào chiến thắng của họ như thế nào, hay thậm chí là các trận đấu tiếp theo có thể không suôn sẻ đi chăng nữa, thì Roberto Mancini và các cầu thủ của ông vẫn sẽ ngủ ngon, vì con đường họ đang đi cơ bản từ đầu là đã để phớt lờ mọi ngoại cảnh như thế. Cho dù cả thế giới có quên, họ sẽ luôn nhớ ra mình thật sự là ai.